Mowa bezdźwięczna, jakie przyczyny, skutki?

Mowa bezdźwięczna jest jednym ze schorzeń logopedycznych. Nazywana też ubezdźwięcznianiem, polega na niewymawianiu szeregu spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniu ich bezdźwięcznymi odpowiednikami w stopniu całkowitym lub częściowym. By lepiej zrozumieć to zjawisko, warto przypomnieć sobie, na czym polega cecha dźwięczności głoski.

Głoski dźwięczne i bezdźwięczne - różnice

Za artykulację głosek odpowiada aparat mowy. Odpowiednie ułożenie języka, zębów, warg, a także strun głosowych decyduje, jaki dźwięk wydamy. To właśnie pozycja tych ostatnich przesądza o dźwięczności lub bezdźwięczności. Więzadła głosowe, czyli struny, to ruchome elementy tworzące fałdy krtani. Gdy są rozsunięte, powietrze wydychane z płuc swobodnie przepływa przez krtań, ale kiedy zbliżą się do siebie tworzą przeszkodę, którą przepływające powietrze wprawia w drganie. Efektem drgań strun głosowych jest właśnie dźwięczność. Przykładając palec do krtani i wymawiając różne głoski, można w prosty sposób rozróżnić głoski dźwięczne i bezdźwięczne. Przy pierwszych wyczuwalne są wyraźne drgania krtani, przy drugich powietrze nie powoduje ruchu. Wszystkie samogłoski oraz spółgłoski sonorne (np. r, l, m, n) są dźwięczne. Pozostałe głoski tworzą 13 par, których artykulacja różni się ułożeniem fałd głosowych: [b]-[p], [d]-[t], [g]-[k], [dz]-[c], [dż]-[cz], [dź]-[ć], [z]-[s], [ź]-[ś], [ż]-[sz], [w]-[f], [b']-[p'], [g']-[k'], [w']-[f'].

Mowa bezdźwięczna u dzieci

We wczesnym etapie rozwoju mowy, czyli do 3. roku życia, dzieciom zdarza się zastępować głoski dźwięczne ich bezdźwięcznymi odpowiednikami z tego względu, że są łatwiejsze w wymowie. Jeśli jednak zdarza się to starszemu dziecku, uznaje się taki sposób wymowy za wadę. Im wcześniej uda się znaleźć przyczynę i rozpocznie terapię logopedyczną, tym większe szanse na zażegnanie problemu. Utrwalona mowa bezdźwięczna w wieku przedszkolnym może nieść poważne konsekwencje w nauce czytania i pisania.

Mowa bezdźwięczna - konsekwencje

Jednym ze skutków mowy bezdźwięcznej jest niezrozumiałość przekazu. W języku polskim istnieją wyrazy, które w wymowie lub wymowie i pisowni różnią się jedynie wyżej wymienionymi głoskami, np.: góra-kura, żal-szal, budy-buty. Właściwego znaczenia można domyślić się jedynie z kontekstu, ale niekiedy bywa to trudne. Problemy z komunikacją mogą stać się przyczyną narastającej frustracji u dziecka i wyobcowania. W wieku szkolnym pojawiają się trudności w nauce czytania i pisania, łącznie z dysleksją.

Przyczyny

Jedną z najczęstszych przyczyn mowy bezdźwięcznej są zaburzenia słuchu fizjologicznego bądź fonematycznego. Dziecko nie jest w stanie odróżnić brzmienia głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, a co za tym idzie ich użyć. Problem może też wynikać z niedokształcenia kinestezji więzadeł głosowych i braku synchronizacji z pozostałymi częściami aparatu mowy lub mieć podłoże neurologiczne na skutek uszkodzenia centralnego układu nerwowego.